พญ. อัญชลี เสนะวงษ์
กุมารเวชศาสตร์ภูมิแพ้และภูมิคุ้มกันวิทยา
สถาบันภูมิแพ้ Samitivej Allergy Institute (SAI)
โรงพยาบาล BNH สมิติเวชธนบุรี และสมิติเวชศรีราชา
อาการทางผิวหนังในโรค Covid-19 พบได้ประมาณ 5.95% (0.2% – 20.4%) จากการรวบรวมการศึกษาทางการแพทย์แบบ systemic review โดยส่วนใหญ่ประมาณ 55% พบหลังเริ่มมีอาการของโรค 35% พบพร้อมกับอาการอื่น ๆ ของโรค อย่างไรก็ตาม มีผู้ป่วยประมาณ 10.5% มีผื่นเพียงอาการเดียวนำมาก่อนอาการแสดงอื่น ๆ โรคโควิดได้ 1
อาการผื่นมีได้หลายรูปแบบ ผื่นชนิดผดแดง ลมพิษ และผื่นที่นิ้วเท้าพบได้บ่อยที่สุด ระยะเวลาตั้งแต่เริ่มมีอาการต่าง ๆ จนมีผื่นผิวหนัง ในผู้ป่วยเด็กเฉลี่ย 1.5 วัน (อาจพบได้ตั้งแต่ 3 วันก่อนมีอาการอื่น ถึง 7 วันหลังเริ่มมีอาการ) ในผู้ใหญ่ เฉลี่ย 7.9 วัน (อาจพบได้ตั้งแต่ 2 วันก่อนมีอาการอื่นถึง 38 วันหลังเริ่มมีอาการ)2 ผื่นบางประเภทอาจจะพบได้เร็วกว่า เช่น ลมพิษ มักพบภายใน 5 วัน ในขณะที่ผื่นชนิดจุดแดงตามปลายมือเท้าพบได้ช้ากว่าอาจถึง 2 สัปดาห์หลังมีอาการ
ลักษณะผื่นที่มีรายงานสัมพันธ์โรค Covid-19 ได้แก่
- ผื่นลมพิษ (urticaria) อาการเหมือนลมพิษทั่วไป ขึ้นที่ลำตัว และแขนขา ไม่สัมพันธ์ความรุนแรงของโรค มักเกิดพร้อม หรือหลังจากอาการของโรค Covid-19 ไม่นาน โดยเฉพาะอาการระบบทางเดินหายใจพบได้ 15 – 19% อย่างไรก็ตาม ต้องแยกโรคอื่น ๆ ที่ทำให้มีลมพิษได้ เช่น แพ้อาหาร แพ้ยา แพ้สัมผัส
.
Reference picture3
.
- ผื่นผดแดงเล็ก (maculopapular, morbilliform rash) มีลักษณะผดแดงเล็กคล้ายอาการไข้ออกผื่นจากไวรัส หรือผดร้อน มักขึ้นตามแขนขา พบได้บ่อยที่สุดถึง 44% – 47% มักพบในคนที่อาการไม่รุนแรง
- ผื่นตุ่มน้ำใส (Papulovesicular exanthem) มีลักษณะผดแดงปนตุ่มน้ำใส ขึ้นที่ลำตัวกระจายทั่ว ๆ จะมีอาการคันเล็กน้อยไม่เจ็บแตกต่างจากตุ่มน้ำใสจากโรคสุกใส พบประมาณ 9% มักเกิดหลังจากอาการโรคที่มีอาการหลายระบบ โดยเฉลี่ยประมาณ 3 วัน บางรายงาน พบว่า สัมพันธ์กับอาการทางระบบประสาท เช่น ปวดศีรษะสับสน จมูกไม่ได้กลิ่น
- ผื่นคล้ายปฏิกิริยาที่มีต่ออุณหภูมิหนาวเย็นต่อผิวหนัง (Chilblain-like acral pattern) มีลักษณะผื่นจุดแดงคันนูนคล้ายเวลาอยู่ในอากาศหนาวเย็น มักขึ้นที่ปลายเท้า และนิ้วเท้า เรียกกันว่า นิ้วหัวแม่เท้าโควิด (Covid toes) พบได้ 19% – 28% มักพบในเด็ก และคนอายุน้อย โดยเฉพาะชาวคอเคเชี่ยนพบในโรค covid-19 ที่มีอาการรุนแรงน้อยถึงปานกลาง
- ผื่นคล้ายร่างแห (Livedo reticularis/racemosa- like pattern) เกิดจากระบบไหลเวียนของเลือดที่ช้า ทำให้เกิดผื่นลักษณะคล้ายร่างแห หรือตาข่ายสมมาตร สีเข้มเป็นวงล้อมรอบผิวหนัง ตรงกลางที่มีสีอ่อน พบในโรค Covid-19 ที่มีอาการรุนแรงปานกลาง แต่พบได้ไม่บ่อยนัก
- ผื่นเส้นเลือดอักเสบ ลักษณะนูนม่วงแดง (Purpuric “vasculitic” pattern) เกิดจากเส้นเลือดอักเสบ พบในโรค Covid-19 ที่มีอาการรุนแรงมากที่มีอาการหลายระบบ พบได้ 6% – 8% เกิดหลังจะมีอาการค่อนข้างนานเป็นสัปดาห์ มักพบในผู้สูงอายุและพบในผู้ชายมากกว่าผู้หญิง
- อาการอื่น ๆ เช่น อาการผิวหนังที่พบใน Covid-19 ที่มีอาการรุนแรงมาก ได้แก่ ผมร่วง อาการแพ้สัมผัสจากการล้างมือ หรือใช้เจลแอลกอฮอล์ผื่นแพ้ยาที่ใช้รักษาโรค Covid-19
การตรวจวินิจฉัยอาศัยการตรวจอาการแสดงเป็นหลัก แพทย์อาจพิจารณาการตัดชิ้นเนื้อตรวจทางพยาธิสภาพเพื่อยืนยันในบางกรณี การรักษาประกอบด้วยการรักษาแบบประคับประคอง ควบคู่ไปกับการรักษาอาการติดเชื้อ
กล่าวโดยสรุป อาการผื่นในโรค Covid-19 แม้พบไม่บ่อย ประมาณ 6% แต่ในผู้ป่วยเหล่านี้มีถึง 10% ที่มาด้วยอาการผื่นอย่างเดียวนำอาการอื่น ๆ ทำให้วินิจฉัยได้ยาก อาการลมพิษ หรือผื่นผดแดงพบได้บ่อยที่สุด แต่ลักษณะไม่แตกต่างจากสาเหตุอื่น ดังนั้น ควรสังเกตอาการอื่น ๆ ของโรค Covid-19 ร่วมด้วย เช่น น้ำมูก ครั่นเนื้อครั่นตัวท้องเสีย สำหรับผื่นประเภทตุ่มแดงที่นิ้วเท้าพบค่อนข้างจำเพาะต่อโรค โดยเฉพาะในคนที่อายุน้อยควรเข้ามาตรวจรักษา การเกิดผื่นชนิดเส้นเลือดอักเสบสัมพันธ์ความรุนแรงของโรค ควรมีการเฝ้าระวังใกล้ชิด หากมีอาการผื่นต่าง ๆ ดังกล่าว แนะนำตรวจกับแพทย์เฉพาะทางเพื่อทำการวินิจฉัยและรักษาอย่างเหมาะสมต่อไป
เอกสารอ้างอิง
- Jamshidi et al. Skin Manifestations in COVID-19 Patients: Are They Indicators for Disease Severity? A Systematic Review. Front. Med. 2021 8: 634208. doi: 10.3389/fmed.2021.634208.
- Mirza et al. Dermatologic manifestations of COVID-19: a comprehensive systematic review. International Journal of Dermatology 2021; 60: 418 – 450.
- Genovese et al. Skin Manifestations Associated with COVID-19: Current Knowledge and Future Perspectives. Dermatology 2021; 237: 1-12. DOI: 10.1159/000512932.