ผศ. นพ. สมเกียรติ แสงวัฒนาโรจน์
สาขาวิชาโรคหัวใจและหลอดเลือด ภาควิชาอายุรศาสตร์
คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
สรุปการประชุมวิชาการประจำปี 2567 สมาคมเครือข่ายโรคไม่ติดต่อไทย วันที่ 23 กุมภาพันธ์ 2567
คำจำกัดความ ภิกษุในธรรมวินัย และโรคเอ็นซีดี ตามคำสอนของพระพุทธเจ้า (ธรรมวินัย)
ภิกษุ ”ใน” ธรรมวินัย ออกบวชเป็นพระภิกษุ (ภิกษุ แปลว่า ผู้ขอ เดินแสวงหาก้อนข้าว) ก็เพราะได้ฟังคำสอนของพระพุทธเจ้า เกิดศรัทธา เลื่อมใส และคิดว่า การเป็นฆราวาสผู้ครองเรือนอย่างที่เป็นอยู่ ไม่มีเวลาว่าง ไม่สะดวก ในการประพฤติปฏิบัติตามคำสอนของพระพุทธเจ้าได้เหมือนออกบวชเป็นภิกษุ จึงโกนผม โกนหนวด ห่มผ้าจีวร ออกจากบ้าน มาอยู่วัด อยู่ป่า ไม่เกี่ยวข้องกับทางบ้านอีก บวชแล้ว ศึกษาธรรมวินัยตามลำดับ กิริยาตามลำดับ ปฏิบัติตามธรรมวินัยตามลำดับ จนบรรลุโสดาบัน สกทาคามี อนาคามีและอรหันต์ หลุดพ้นจากความทุกข์ทั้งหลาย สิ้นราคะ โทสะ โมหะ เข้าสู่ภาวะ บรมสุข (สุขอย่างยิ่ง) หรือนิพพาน ส่วนพระสงฆ์ที่นอกเหนือจากนี้ ไม่ได้มีเหตุปัจจัยให้ออกบวชและไม่ได้ประพฤติ ปฏิบัติฯ ดังกล่าว ก็จะเป็นภิกษุ ”นอก” ธรรมวินัย หรือ ภิกษุ “ใน” ธรรมวินัยบ้าง “นอก” ธรรมวินัยบ้าง ซึ่งพบได้มากมายในชีวิตจริง
โรคเอ็นซีดี ถ้าใช้ อริยสัจ ๔ ตามคำสอนของพระพุทธเจ้ามาพิจารณา ก็จะพบว่า การเจ็บป่วย พิการ ตายจากเอ็นซีดี เป็น ทุกข์ เหตุแห่งทุกข์จากเอ็นซีดี เกิดจาก อ.อร่อย”เพลิน” กินเกิน อ.อยู่สบาย”เพลิน” ชี้เกียจออกกำลังกาย อ.เอาแต่ใจ”เพลิน” ไม่ได้ดั่งใจ ก็เครียดเกิน ยิ่งเครียด ยิ่งกิน (แก้เครียด) ยิ่งนั่ง ๆ นอน ๆ (คลายเครียด) ยิ่งสูบบุหรี่ ดื่มสุรา (ความสุขที่ดื่มได้คลายเครียด) ส.สบาย”เพลิน” สูบบุหรี่ ส.สุข”เพลิน” ดื่มสุรา ยาเสพติด การดับทุกข์จากเอ็นซีดี ก็คือ ดับ ความเพลิน (นันทิ) ดังกล่าว วิธ๊การดับทุกข์ดังกล่าว ก็คือ มีความเห็นที่ถูกต้อง ความคิดที่ถูกต้อง (Cognitive) การพูดที่ถูกต้อง การงาน อาชีพที่ถูกต้อง (Behavior รวมเป็น Cognitive Behavioral Therapy) ความเพียรพยายามที่ถูกต้อง (ในการลดทุกขภาพ สร้างสุขภาพ หรือ health promotion and relapse prevention) ความระลึกรู้ (สติ) ที่ถูกต้อง (mindfulness) จิตตั้งมั่น (สมาธิ) ที่ถูกต้อง (Meditation) กล่าวคือ มี “สติ” รู้ทัน ทุกครั้งที่ “ความเพลิน” ใน ๓ อ. ๒ ส.เกิดขึ้น และพยายาม ลด ละ เลิก ความเพลิน ดังกล่าว ด้วยความเห็นความคิด และกิจกรรมทางกายที่ถูกต้องเพราะ เห็นโทษของความเพลินฯ ในขณะเดียวกัน ก็ใช้ความสุข สงบ สบายจากสมาธิที่ถูกต้อง มาทดแทน ไม่ให้ ความเพลินฯ เกิดขึ้นอีก
เก้าพุทธธรรม นำพา ๓ อ. (อ.อายุยืน อ.อาพาธน้อย อ.อยู่ผาสุก)
พระพุทธเจ้าสอนเรื่อง ธรรมเป็นเหตุให้อายุยืน ๗ ประการ ข้อที่ ๓ คือ บริโภคสิ่งที่ย่อยง่าย ส่วนการบริโภคสิ่งที่ย่อยยาก เป็นเหตุให้อายุสั้น (อาหารย่อยยากในปัจจุบัน เข้าได้กับ ultra-processed foods(NOVA 4) ซึ่งสัมพันธ์กับ การตายจากทุกสาเหตุ จากโรคหัวใจ-หลอดเลือด การเกิดโรคหัวใจ-หลอดเลือด มะเร็ง โรคอ้วน ภาวะซึมเศร้า เป็นต้น(Pagliai G. Br J Nutr. 2021 Feb 14;125(3):308-318.)
เรื่อง ผู้รู้ประมาณในการบริโภค กินอาหารแต่พอ”หายหิว” ไม่บริโภคจนอิ่มเกินไป อิ่มอึดอัด (การศึกษาเรื่อง overeating ในปัจจุบัน สัมพันธ์ เป็นปัจจัยกระตุ้นให้เกิดหลอดเลือดหัวใจตีบ กล้ามเนื้อหัวใจตาย เพิ่มขึ้น ๓.๗ เท่า(Ghiasmand M. Egypt Heart J. 2017;69:223-228.)
เรื่อง การเว้นกินกลางคืน กินอาหารวันละ ๒ มื้อ (ภิกษุฉันวันละ ๑ มื้อ) เข้าได้กับ เรื่อง early time-restricted eating (intermittent fasting) ในปัจจุบัน (Rafael de Cabo. N Engl J Med 2019;381:2541) ได้ประโยชน์คือ มีอาพาธ(เจ็บไข้)น้อย มีโรคเบาบาง กระปรี่ประเปร่า มีกำลัง อยู่สุขสำราญ
เรื่อง เดินจงกรม (เดินอย่างมีสติ สัมปชัญญะ ละนิวรณ์ห้า) ผู้ที่เดินมากว่า 3,867 ก้าวต่อวัน ทุก ๆ 1,000 ก้าวต่อวันที่ เดิน “เพิ่มขึ้น” สัมพันธ์กับ “ลด” การตายทุกสาเหตุ 15%(Eur J Prev Cardiol. 2023 Dec 21;30(18):1975-1985.)
เรื่อง เรือนไฟ (ซาวน่า) ซาวน่าแห้งแบบชาวฟีนแลนด์ ๒๐ – ๓๐ นาทีต่อครั้ง ๔ ถึง ๗ ครั้งต่อสัปดาห์ สัมพันธ์กับ ลด การตายทุกสาเหตุ ตายเฉียบพลันจากโรคหัวใจ ลดปอดบวม ลดสมองเสื่อม อัลไซเมอร์ เป็นต้น(Laukkanen JA. Mayo Clin Proc. 2018;93:1111)
เรื่อง อานา(ปานสติ) เมตตา สมาธิ การเจริญสติ(สติปัฏฐาน ๔) อานาปานสติ อานาปานัสสติสมาธิ และการแผ่เมตตา กับ mindfulness, mindfulness breathing mindfulness(-breathing) meditation and loving kindness ของฝรั่ง ในการศึกษา มีคำจำกัดความ ความหมายที่ไม่ตรงกันส่วนใหญ่ จึงไม่สามารถจะเทียบเคียงผลการศึกษาของฝรั่ง กับ คำสอนของพระพุทธเจ้า (ซึ่งผู้ปฏิบัติพึงเห็นผลด้วยตนอง ผู้รู้ ก็รู้ได้เฉพาะตน โดยไม่ต้องการศึกษาวิจัยมาพิสูจน์)1
เรื่อง ปลีกวิเวก หลีกภัย ไม่คลุกคลี ในช่วงระบาดของโรคโควิค ๑๙ คำสอนดังกล่าว ก็ได้ช่วยห่างไกลจากโรคติดต่อ โรคทางเดินหายใจได้ชัดเจน
เรื่อง เลิกเหล้า ละบุหรี่ และ เรื่อง หลักมหาปเทส ๔ ซึ่งใช้ในการพิจารณาว่า ยา การรักษาโรคทางการแพทย์ใดที่ ควร หรือ ไม่ควร แก่ พระภิกษุ เป็นต้น
วิถีไทย (เจ็ด อ. พอเพียง ภูมคุ้มกันที่ดี มีเหตุมีผล) วิถีธรรม (พุทธธรรม นำ ๓ อ.) กับ ภิกษุในธรรมวินัย
ภิกษุในธรรมวินัย ตามคำสอนของพระพุทธเจ้า ดังกล่าว ข้างต้น ก็ไม่จำเป็นต้อง พึ่ง องค์ความรู้อื่น ความรู้ฝรั่ง ภูมิปัญญาตะวันออก ในการมีอายุยืน อาพาธน้อย และอยู่ผาสุก ดังภาพ
สรุป
- ผู้สนใจเรียนรู้ ฝึกฝน อานาปานสติ อานาปานัสสติสมาธิ แผ่เมตตา ตามคำสอนชองพระพุทธเจ้า ในพระไตรปิฎก รบกวนส่ง ID LINE ของท่านมาที่ Somkiat.s@chula.ac.th ทางอีเมล์ เพื่อเชิญเข้าร่วมกลุ่มไลน์ อานาปานสติ และเข้าร่วมกิจกรรม ทุกสัปดาห์
