Virus update: Severe Fever with Thrombocytopenia Syndrome (SFTS) (กลุ่มอาการไข้สูงร่วมกับภาวะเกล็ดเลือดต่ำอย่างรุนแรง)

รศ. พญ. นันตรา สุวันทารัตน์
อายุรแพทย์โรคติดเชื้อ วิทยาลัยแพทยศาสตร์นานาชาติจุฬาภรณ์
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และโรงพยาบาลธรรมศาสตร์เฉลิมพระเกียรติ

Severe Fever with Thrombocytopenia Syndrome (SFTS) เป็นโรคติดเชื้ออุบัติใหม่ที่เกิดจากเชื้อไวรัส SFTS (SFTS virus: SFTSV) โดยในเดือนมิถุนายน ปี พ.ศ. 2568 นี้ มีรายงานพบผู้ติดเชื้อเป็นสัตวแพทย์ ที่ประเทศญี่ปุ่น คาดว่าติดเชื้อจากเห็บที่แพร่จากแมว และในประเทศไทยมีรายงานพบผู้ป่วยติดเชื้อ และมีรายงานการเฝ้าระวังโรค ทั้งนี้โรค SFTS นี้หรือที่รู้จักกันอีกชื่อว่า Dabie bandavirus มาจากลักษณะทางคลินิกที่สำคัญ 3 ประการ ได้แก่

1. ไข้สูง (Severe Fever)
2. ภาวะเกล็ดเลือดต่ำ (Thrombocytopenia)
3. ภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำ (Leukopenia)

SFTS เป็นโรคที่มีความรุนแรงสูงมาก โดยมีอัตราการเสียชีวิต (Case Fatality Rate) อยู่ระหว่าง 12% ถึง 50% ในบางภูมิภาคโรคนี้ได้รับการรายงานครั้งแรกในประเทศจีน และปัจจุบันพบได้ในหลายประเทศของเอเชียตะวันออก เช่น ญี่ปุ่น เกาหลีใต้ เวียดนาม ไต้หวัน ปากีสถาน เมียนมา และประเทศไทย

อาการสำคัญของ SFTS

อาการทางคลินิกของ SFTS มี 3 ระยะหลัก โดยเริ่มจากอาการคล้ายไข้หวัดใหญ่ ไปจนถึงภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงและอาจเป็นอันตรายถึงชีวิต ระยะฟักตัวของโรคตั้งแต่สัมผัสเชื้อไวรัสจนถึงเริ่มแสดงอาการโดยทั่วไปอยู่ที่ประมาณ 5 – 14 วัน

• มีไข้สูง
• อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย ไม่มีแรง
• อาการทางระบบทางเดินอาหาร เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย ปวดท้อง เบื่ออาหาร
• ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ
• ปวดศีรษะ
• ต่อมน้ำเหลืองโต

• อาการเลือดออกผิดปกติ
• ภาวะอวัยวะล้มเหลวหลายระบบ ซึ่งผลกระทบต่อตับ หัวใจ ปอด และไต
• อาการทางระบบประสาท เช่น สับสน สั่น ชัก หรือหมดสติ
• ภาวะลิ่มเลือดแพร่กระจายในหลอดเลือด (Disseminated Intravascular Coagulation: DIC)

ระยะที่ 3: ระยะฟื้นตัว (Convalescence Stage) (เริ่มประมาณวันที่ 11 – 19)
สำหรับผู้ป่วยที่รอดชีวิตจากระยะวิกฤติ อาการจะค่อย ๆ ดีขึ้น ค่าเกล็ดเลือดและเม็ดเลือดขาวเริ่มกลับสู่ระดับปกติ การฟื้นตัวเต็มที่อาจใช้เวลาหลายสัปดาห์

การแพร่เชื้อของ SFTS

1. การติดเชื้อจากเห็บ การติดเชื้อส่วนใหญ่เกิดจากการถูกเห็บที่มีเชื้อกัด พาหะนำโรคที่สำคัญคือ เห็บชนิด Haemaphysalis longicornis หรือ Asian longhorned tick อย่างไรก็ตาม เห็บชนิดอื่น ๆ ในสกุล Ixodes, Dermacentor, และ Amblyomma ก็อาจเป็นพาหะได้เช่นกัน
2. การติดเชื้อจากสัตว์ที่มีการติดเชื้อ ไวรัสสามารถแพร่สู่มนุษย์ได้จากการสัมผัสเลือดหรือของเหลวจากสัตว์ที่ติดเชื้อโดยตรง ผู้ที่มีความเสี่ยงสูง ได้แก่ เจ้าของสัตว์เลี้ยง สัตวแพทย์ และเกษตรกร
   1. มีรายงานการติดเชื้อจากแมวสู่คน รวมถึงกรณีสัตวแพทย์ในญี่ปุ่นเสียชีวิตหลังรักษาแมวติดเชื้อโดยไม่ได้สวมอุปกรณ์ป้องกันส่วนบุคคลที่เพียงพอ
   2. มีรายงานการติดเชื้อจากสุนัขสู่คน โดยเฉพาะในกรณีที่จับเห็บจากตัวสุนัขด้วยมือเปล่าแล้วบดทิ้ง
   3. สัตว์หลายชนิดสามารถเป็นพาหะโดยไม่แสดงอาการ เช่น แพะ แกะ วัว สุนัข แมว ไก่ รวมถึงสัตว์ป่าอย่างกวางและหมูป่า ซึ่งถือเป็นแหล่งรังโรคสำคัญ
3. การติดต่อจากคนสู่คน (พบได้น้อย) แม้จะไม่พบบ่อย แต่สามารถเกิดขึ้นได้จากการสัมผัสเลือดหรือของเหลวจากร่างกายของผู้ป่วยโดยตรง โดยเฉพาะในบุคลากรทางการแพทย์หรือผู้ดูแลใกล้ชิดผู้ป่วย ที่สำคัญคือมีรายงานว่า อัตราการเสียชีวิตของผู้ที่ติดเชื้อจากการสัมผัสผู้ป่วยโดยตรงสูงกว่าผู้ที่ติดจากเห็บกัด

การวินิจฉัยโรค SFTS  

• การตรวจหาไวรัส โดยวิธี virus isolation และ reverse transcriptase polymerase chain reaction (RT–PCR) การตรวจหาไวรัส ควรตรวจในช่วงที่มีระดับไวรัสสูง (วันที่ 1 – 6 ของโรค)
• การตรวจหาแอนติบอดี โดยวิธี serum neutralization test, indirect immunofluorescence assay และ enzyme-linked immunosorbent assay (ELISA) ซึ่ง IgM จะเริ่มขึ้นในวันที่ 7 ของโรค และมีระดับสูงสุดในสัปดาห์ที่ 4 และลดลงจนไม่สามารถตรวจได้หลังติดเชื้อ 1 ปี และ IgG จะมีระดับสูงสุดในเดือนที่ 6 และสามารถตรวจพบได้ต่อเนื่องอย่างน้อย 5 ปี
• การตรวจทางอนูชีววิทยาชั้นสูง เช่น การตรวจ whole genome sequencing หรือ next-generation sequencing เพื่อระบุเชื้อและความเชื่อมโยงทางสายพันธุ์

การป้องกันโรค SFTS

1. หลีกเลี่ยงการถูกเห็บกัด – เป็นแนวทางที่สำคัญที่สุด ควรใช้ยาทากันแมลงและสวมเสื้อผ้าปกปิดมิดชิดเมื่ออยู่ในบริเวณที่มีหญ้า ป่า หรือพื้นที่ชนบทที่มีเห็บชุกชุม
2. ระมัดระวังหลังทำกิจกรรมกลางแจ้ง – หลังจากทำกิจกรรมนอกบ้าน ให้ตรวจสอบร่างกายและเสื้อผ้าเพื่อตรวจดูว่ามีเห็บติดอยู่หรือไม่ อาบน้ำและซักเสื้อผ้าให้สะอาด
3. จัดการสัตว์เลี้ยงอย่างปลอดภัย – ควรสวมถุงมือเสมอเมื่อเอาเห็บออกจากตัวสัตว์เลี้ยง ห้ามจับเห็บด้วยมือเปล่า และหลีกเลี่ยงการสัมผัสสัตว์เลี้ยงที่มีอาการป่วย โดยเฉพาะแมวและสุนัขที่ดูไม่สบาย เนื่องจากพวกมันสามารถแพร่เชื้อไวรัสได้โดยตรง
4. ใช้มาตรการป้องกันเมื่อดูแลผู้ป่วย – บุคลากรทางการแพทย์หรือผู้ที่ดูแลผู้ป่วย SFTS ควรใช้อุปกรณ์ป้องกันส่วนบุคคล (PPE) เช่น ถุงมือ เสื้อกาวน์ และหน้ากาก เพื่อป้องกันการสัมผัสเลือดหรือสารคัดหลั่งของ
   ผู้ป่วยโดยตรง

การรักษาโรค SFTS

ปัจจุบัน ยังไม่มียาต้านไวรัสเฉพาะเจาะจงที่ได้รับการรับรองเพื่อรักษา SFTS การรักษาหลักคือ การรักษาแบบประคับประคอง (Supportive care) ซึ่งเน้นที่การจัดการอาการของผู้ป่วยและการประคับประคองการทำงานของอวัยวะสำคัญ โดยการให้สารน้ำ การให้เลือดหรือเกล็ดเลือด และมาตรการอื่น ๆ เพื่อป้องกันภาวะเลือดออกและอวัยวะล้มเหลว

แม้ว่าการรักษาแบบประคับประคองจะเป็นการรักษาหลัก แต่ยาต้านไวรัสบางชนิด เช่น favipiravir กำลังอยู่ในระหว่างการศึกษา และพบว่ามีแนวโน้มผลที่ดีในการทดลองทางคลินิกและแบบจำลองในสัตว์

หากสงสัยว่ามีการติดเชื้อ SFTS โดยเฉพาะอย่างยิ่งหลังถูกเห็บกัดหรือสัมผัสกับสัตว์ป่วย ควรรีบไปพบแพทย์ทันที เพราะการวินิจฉัยและการดูแลอย่างรวดเร็วเป็นปัจจัยสำคัญที่ช่วยเพิ่มโอกาสรอดชีวิต

บทสรุป

SFTS เป็นโรคติดเชื้ออุบัติใหม่ที่มีความรุนแรงและสามารถเสียชีวิตได้ การรู้เท่าทันอาการ การหลีกเลี่ยงเห็บและการป้องกันการสัมผัสเชื้อโดยตรงคือหัวใจสำคัญในการป้องกันและลดการแพร่กระจายของโรคนี้ รวมถึงการตระหนักรู้ การเฝ้าระวังการและการตรวจวินิจฉัยตามแนวทางของกรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข

1. Sansilapin C, Tangwangvivat R, Hoffmann CS, Chailek C, Lekcharoen P, Thippamom N, et al. Severe fever with thrombocytopenia syndrome (SFTS) in Thailand: using a one health approach to respond to novel zoonosis and its implications in clinical practice. One Health Outlook. 2024 Oct 1;6(1):18. doi:10.1186/s42522-024-00112-w. PMID: 39350294.
2. Seo J-W, Kim D, Yun N, Kim D-M. Clinical update of severe fever with thrombocytopenia syndrome. Viruses. 2021 Jun 23;13(7):1213. doi:10.3390/v13071213.
3. Severe fever with thrombocytopenia syndrome [Internet]. สมาคมโรคติดเชื้อในเด็กแห่งประเทศไทย; [cited 2025 Oct 6]. Available from: https://www.pidst.or.th/A581.html
4. ญี่ปุ่นเฝ้าระวัง หลังสัตวแพทย์เสียชีวิตจากไวรัสเห็บที่แพร่จากแมว [Internet]. ไทยรัฐออนไลน์; 2025 Jun 17 [cited 2025 Oct 6]. Available from: https://www.thairath.co.th/news/foreign/2865061