พญ. 
อัญชลี เสนะวงษ์
ภูมิแพ้และภูมิคุ้มกันวิทยา
สถาบันภูมิแพ้ BNH Asthma and Allergy center
กล้วยเป็นอาหารที่รับประทานบ่อยในแถบประเทศเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ รวมทั้งยังมักใช้เป็นอาหารของเด็กอ่อน อีกด้วย อุบัติการณ์การแพ้กล้วยในปัจจุบันมีการรายงานพบมากขึ้น มีรายงานการแพ้ 0.04% ถึง 1.2% ในประชากรทั่วไป อาการแพ้อาจเป็นได้ตั้งแต่เฉียบพลันมีอาการคันรอบปาก ปากบวมถึงการแพ้แบบรุนแรง นอกจากนั้นยังมีการรายงานถึงการแพ้ผ่านทางลำไส้อีกด้วย ชื่อทางวิทยาศาสตร์ของกล้วย ได้แก่ Musa acuminata จัดอยู่ในกลุ่มตระกูล Musaceae familyปัจจุบันมีการนำกล้วยมาทำเป็นเมนูอาหารมากมาย ดังรูปที่ 1
รูปที่ 1 เมนูกล้วยที่มีการนิยมบริโภค ได้แก่ กล้วยตาก กล้วยฉาบ กล้วยเล็บมือนาง กล้วยทอด และกล้วยบวชชี ตามลำดับ
สาเหตุการแพ้กล้วย
- จากการแพ้ข้ามกลุ่มของละอองเกสรหญ้าหรือวัชพืช (Pollen Food Allergy syndrome; PFAS) ในกลุ่มนี้ผู้ป่วยมีการแพ้ละอองเกสรมาก่อนซึ่งมีการแพ้ข้ามกลุ่มไปยังผลไม้ได้หลายชนิดรวมถึงกล้วย ดังรูปที่ 2
รูปที่ 2 การแพ้ข้ามกลุ่มระหว่างเกสรต้นไม้ วัชพืช ไปยังผักและผลไม้ชนิดต่างๆเอกสารอ้างอิง 1
- จากการแพ้ยางลาเทกซ์ ในกลุ่มนี้ผู้ป่วยจะมีการแพ้สัมผัสต่อยาง เช่น ถุงมือ บอลลูน มาก่อน และแพ้ข้ามกลุ่มไปยังผลไม้ โดยผลไม้ที่มักแพ้ร่วมกับลาเทกซ์ ได้แก่ อาโวคาโด กล้วย เกาลัด และกีวี่ ดังรูปที่ 3
รูปที่ 3 การแพ้ข้ามกลุ่มระหว่างยางลาเทกซ์ไปยังผลไม้ต่างๆ
- มาจากการแพ้ข้ามกลุ่มของโมเลกุลสารแท้ที่หน้าตาคล้ายคลึงกันในผลไม้ชนิดต่างๆ จากสารแพ้พวก profilins และ non-specific lipid transfer protein (LTP) จากการศึกษาของประเทศไทยพบผู้ป่วยแพ้กล้วยมีการแพ้ร่วมผลไม้ กีวี่ อาโวคาโด ลูกพลับ องุ่นและทุเรียนตามลำดับ รูปที่ 4
รูปที่ 4 การแพ้ข้ามกลุ่มระว่างกล่วยไปยังผลไม้ชนิดอื่น ๆ เอกสารอ้างอิงหมายเลข 2
อาการและอาการแสดง
- อาการแพ้ แบบคันรอบปาก มีผื่น รอบปากบวม ลิ้นบวม หรือ oral allergy syndrome ดังรูปที่ 5
- อาการแพ้เฉียบพลัน มีลมพิษ ผื่นคัน ตาบวม หลอดลมตีบ หายใจไม่ออก จนถึงแพ้รุนแรง anaphylaxis
- ยังมีรายงานการแพ้ผ่านทางลำไส้ หรือ Food protein-induced enterocolitis syndrome โดยในกลุ่มนี้จะมีอาการอาเจียน 1 ถึง 4 ชั่วโมง หลังรับประทานและถ่ายเหลวตามมา มีอาการซึม ตัวเย็น ร่วมด้วย
รูปที่ 5 ภาวะแพ้ชนิด oral allergy syndrome
การวินิจฉัย
- การทดสอบทางผิวหนังซึ่งแนะนำเป็นการทดสอบโดยสะกิดผลไม้และมาสะกิดผิวหนังหรือ prick to prick test ดังรูปที่ 6
รูปที่ 6 การทดสอบผิวหนังต่อกล้วยต่าง ๆ จากเอกสารอ้างอิงหมายเลข 3 - การตรวจเลือดแอนติบอดีอี specific immunoglobulin E และ components ต่างๆ เพื่อตรวจการแพ้ข้ามกลุ่ม
- การยืนยันการวินิจฉัยทำได้โดยการทดสอบโดยการรับประทานหรือ oral food challenge test
จากการศึกษา พบว่ากล้วยที่ผ่านความร้อนนั้น เช่น กล้วยทอด กล้วยอบ จะมีผลการแพ้จากการทดสอบที่น้อยกว่า และอาจไม่ทำให้เกิดอาการได้ อย่างไรก็ตามควรมีการทดสอบและรับประทานในความดูแลของแพทย์
- Sicherer SH. Clinical implications of cross-reactive food allergens. J Allergy Clin Immunol 2001; 108:881.
- Julanon N et al. Not Just a Banana: The Extent of Fruit Cross-Reactivity and Reaction Severity in Adults with Banana. Allergy. Foods 2023, 12, 2456.
- Thongkhom R et al. Banana anaphylaxis in Thailand: case series. Asia Pac Allergy. 2020 Jan;10(1):e4
- Don, G. Longo. Food protein-induced enterocolitis syndrome due to banana:an uncommon entity. Eur Ann Allergy Clin Immunol VOL 45, N 2, 61-62, 2013
- Hoffmann-Sommergruber K. et al. Molecular Allergology User’s Guide 2.0 Allergy. Vol 78, Issue 5, May 2023, Pages 1139-1141
