ศ.เกียรติคุณ นพ. วิศิษฏ์ สิตปรีชา
ผู้อำนวยการสถานเสาวภา สภากาชาดไทย
“My heart will go on” โดย Celine Dion นักร้องสาวชาวแคนาเดียน ในภาพยนตร์ Titanic ในขณะที่เรือ Titanic ค่อย ๆ จมในมหาสมุทรแอตแลนติกเหนือหลังจากชนภูเขาน้ำแข็ง ไพเราะระคนความหวังอันเลือนรางและความเศร้า หลาย ๆ แห่งในโลกฝนตกหนัก บ้านและถนนจมน้ำ โลกกำลังถูกน้ำท่วมและจมจากสภาวะโลกร้อนเหมือน Titanic หรือ ? นึกถึง Noah’s Ark กับการลงโทษของพระเข้าต่อผู้ประพฤติผิด จากคัมภีร์ในยุค Babylonian สิ่งมีชีวิตจะกลับไปอยู่ในทะเลอีกเหมือนระยะที่ชีวิตเริ่มต้นในอดีต เป็นไปตามหลักของธรรมจักร วงล้อแห่งสังสารวัฏซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของธรรมชาติ ทุกสิ่งหมุนเป็นวงกลมตามกาลเวลา “Water is the mother of all things” จาก Thales แห่ง Miletus ปราชญ์กรีกคนแรกให้ความสำคัญของน้ำ น้ำเป็นแม่ของสรรพสิ่ง เป็นปริศนาสำหรับคิด
ภาวะโลกร้อนอยู่กับชาวโลกอีกนาน ปัญหาทางธรรมชาติที่มาจากโลกร้อน ได้แก่ ความร้อน พายุ ฝน หิมะละลาย น้ำท่วม Tsunami แผ่นดินไหว ภูเขาไฟระเบิด มีผลกระทบต่อมนุษยชาติและสิ่งที่มีชีวิตอย่างมากเป็นปัญหาที่ทุกชีวิตต้องเผชิญในการดำรงชีพและงาน คือปัญหา ดิน น้ำ ลม ไฟ จตุรธาตุ นั่นเอง
สภาวะโลกร้อนกระทบความเป็นอยู่ของสิ่งที่มีชีวิตซึ่งหลากหลาย มีผลกระทบระหว่างกันเองและกับมนุษย์ ทุกชีวิตต่อสู้การเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อมด้วยกลไกของ cell ตามขั้นตอน เหมือนกับกลไกของขันธ์ 5 ในพุทธศาสนา สัตว์ที่ขั้วโลกได้รับผลกระทบมากที่สุด สัตว์เลื้อยคลานซึ่งไม่มีระบบควบคุมความร้อน ได้รับผลกระทบมากและสัตว์เลื้อยคลานที่เป็นที่รู้จักดีคือ งู งู ไม่ชอบความร้อนเช่นเดียวกับไม่ชอบความเย็น อยู่ได้ในระดับอุณหภูมิ 65๐F ในสภาวะโลกร้อน งูจะปรับตัวโดยงูจะตัวยาวขึ้นเพื่อเพิ่ม surface volume ratio สำหรับขจัดความร้อน และแสวงหาที่อยู่ที่อากาศร้อนน้อยกว่า พบงูในบ้านมากขึ้น ในประเทศไทย สถิติงูกัดน้อยลง สัตว์ที่เจริญในสภาวะโลกร้อน คือ แมลงและสัตว์แทะ (rodent) สัตว์พวกแมลง ได้แก่ แมงป่อง ผึ้ง แตน ต่อ ตะขาบ ยุงและผีเสื้อ พิษหนอนผีเสื้อชนิด Lonomia oblique ซึ่งทำให้เกิดพยาธิสภาพที่มีพิษรุนแรงจากการสัมผัส ยังไม่มีการรายงานในประเทศไทย ซึ่งอาจเกิดจากขาดการสำรวจ แต่ต้องค้นหาและเตรียมพร้อมความร้อนกระตุ้นการเผาผลาญ การกินอาหารและการเจริญของแมลงเป็นผลเสียต่อการเกษตรเช่นเดียวกับหนู ซึ่งเป็น rodent เจริญในสภาวะโลกร้อนและอันตรายต่อพืช รวมทั้งเป็นพาหะของโรคติดเชื้อ สำหรับสิ่งมีชีวิตในทะเลที่เจริญในสภาวะโรคร้อน ได้แก่ แมงกะพรุน (Jelly fish) และที่น่ามีพิษรุนแรง คือ แมงกะพรุนกล่อง (box jellyfish) ซึ่งเร่งการศึกษาอย่างมากในเรื่องนี้ carbon dioxide ซึ่งเพิ่มปริมาณในน้ำทะเล เพิ่มการเจริญเติบโตของ plankton จากการสังเคราะห์แสง รวมทั้ง plankton ที่มีพิษซึ่งเป็นอาหารของกุ้ง ปลาและสัตว์ทะเลที่มนุษย์นำไปบริโภค ทำให้เกิดอาการของอาหารเป็นพิษ โรคที่นำโดยแมลง เช่น ยุงและเห็บทำให้เกิดโรคต่าง ๆ มากมาย น้ำท่วมจากหิมะละลาย พายุและฝนตกจากสภาวะโลกร้อนทำให้เกิดโรคนำโดยน้ำและอาหารประเภท diarrheal disease จาก bacteria และ virus รวมทั้ง leptospirosis ซึ่งพบมากในฤดูฝนและโรคใหม่ ๆ จาก virus และ bacteria ซึ่งไม่เคยรู้จักมาก่อน ภัยพิบัติจาก crush injury ผลของแผ่นดินไหว ภูเขาไฟระเบิด และ Tsuanmi เป็นภัยที่ต้องพร้อมที่จะเผชิญ ท้าทายความสามารถทาง traumatic surgery และ medicine
ภัยพิบัติเหล่านี้ซึ่งเป็น trade-off ของโลกร้อนจากการกระทำของมนุษย์ที่กลับมาท้าทายความสามารถของมนุษย์ ซึ่งต้องแก้ปัญหามากมายทั้งการแพทย์และสาธารณสุข การเกษตร การประมง และอื่น ๆ ซึ่งโดยอริยสัจ 4 ต้องมุ่งไปที่สมุทัย ผู้สร้างปัญหาต้องแก้ปัญหา บ่อยครั้งสิ่งแวดล้อมเปลี่ยนแปลงจากการกระทำของมนุษย์เอง การประหยังพลังงานและปลูกป่าเพื่อลดคาร์บอนไดออกไซด์ เป็นสิ่งที่มนุษย์สามารถทำได้ โลกร้อนเป็นปัญหาที่ทุกฝ่ายต้องช่วยกัน เป็นปัญหาที่ท้าทายความสามารถ สติปัญญา และการพัฒนาทันเหตุการณ์ สิ่งที่มีชีวิตต่อสู้ทุกวิถีทางเพื่อความอยู่รอด ด้วยการปรับตัวเองหรือปรับสิ่งแวดล้อม หรือปรับทั้งสองอย่าง การปรับสิ่งแวดล้อมต้องใช้เวลา ต้องอดทนและมีสติ ถ้าขาดสติอาจมีโอกาสจะเผชิญกับ trade-off ในรูปใหม่ มนุษย์ต่อสู้กับการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อมมาโดยตลอด เราต้องสู้ทุกวิถีทางด้วยปัญญาและสติ
“เราสู้ไม่ถอยจนก้าวเดียว” จากเพลงพระราชนิพนธ์ “เราสู้” ของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
