การศึกษา ACT HIV พบว่า การใช้ยา dexamethasone เพิ่มไปจากการใช้ยาต้านวัณโรคสูตรมาตรฐาน ในการรักษาผู้ป่วยวัณโรคเยื่อหุ้มสมอง และเป็น HIV นั้น ลดอัตราการเสียชีวิตที่หนึ่งปีไม่ต่างจากยาหลอก HR = 0.84 (95%CI 0.66 – 1.10) ส่วนผลแทรกซ้อนจากการรักษาไม่ต่างจากยาหลอก
ปัจจุบันนี้แนะนำการใช้ยา dexamethasone ในผู้ป่วยวัณโรคเยื่อหุ้มสมอง ถือเป็นคำแนะนำมาตรฐานในผู้ป่วยทุกราย ไม่ว่าจะป่วยเป็น HIV หรือไม่ก็ตาม แต่ว่าการศึกษาอันเป็นที่มาของคำแนะนำการให้ยาในผู้ป่วย HIV นั้น ไม่ได้มาจากกลุ่มผู้ป่วย HIV โดยตรง และขนาดการศึกษามีขนาดเล็ก จึงเป็นที่มาของการศึกษา ACT HIV ที่มีเป้าหมายวัดผลในผู้ป่วย HIV โดยเฉพาะ
การศึกษา ACT HIV เป็นศึกษาแบบ RCTs ทำในประเทศเวียดนาม และอินโดนีเซีย โดยทำการศึกษาในผู้ป่วยที่เป็น HIV ที่อายุมากกว่า 18 ปี ไม่ว่าจะทราบมาก่อนเข้าการศึกษาหรือไม่ก็ตาม และได้รับการวินิจฉัยวัณโรคเยื่อหุ้มสมอง สามารถรับยาวัณโรคสูตรมาตรฐาน และ dexamethasone ได้โดยไม่มีข้อห้าม และไม่เคยได้มาก่อน
ผู้ป่วยที่เข้าศึกษา 520 ราย แบ่งเป็นกลุ่มที่ได้รับยา dexamethasone จำนวน 263 ราย ผู้ป่วยในกลุ่มนี้จะได้รับยาฉีด dexamethasone ใน 4 สัปดาห์แรก ต่อด้วยยากิน dexamethasone ในอีก 4 สัปดาห์ต่อไป ส่วนกลุ่มที่ได้รับยาหลอก จำนวน 257 ราย เป็นเวลา 8 สัปดาห์เช่นกัน โดยวัดผลการศึกษาหลัก คือ อัตราการเสียชีวิตที่ 12 เดือน อายุเฉลี่ย 34 ปี เป็นกลุ่มอาการไม่รุนแรงจนถึงปานกลาง 86% ในจำนวนทั้งหมดเป็นผู้ป่วยที่เพิ่งทราบว่าเป็น HIV 35.8% เป็นผู้ป่วยที่ยังไม่ได้ยาต้านไวรัส 49% และจำนวนผู้ป่วยถึง 51% ที่มีค่า CD4 count ต่ำกว่า 50 เซลล์ต่อลูกบาศก์มิลลิเมตร
ผลการศึกษาหลักในกลุ่มที่ได้ dexamethasone คือ 44.1% ส่วนกลุ่มยาหลอก คือ 49.1% แตกต่างกันอย่างไม่มีนัยสำคัญทางสถิติ HR 0.85 (95% CI 0.66 – 1.10) หากคิดกลุ่มย่อยต่าง ๆ พบว่า ผลการศึกษาไปในแนวทางเดียวกัน คือ แตกต่างกันอย่างไม่มีนัยสำคัญทางสถิติ สำหรับความปลอดภัยนั้นทั้งสองกลุ่มมีผลข้างเคียงไม่แตกต่างกันที่ 75% และพบการติดเชื้อฉวยโอกาสมี่ไม่แตกต่างกัน
หลักฐานเชิงประจักษ์ที่ชัดเจนสำหรับการใช้ยา dexamethasone ในวัณโรคเยื่อหุ้มสมอง ใน HIV ก็ยังไม่แสดงให้เห็นถึงประโยชน์ที่ชัดเจน หรือโทษที่ชัดเจน การใช้ยาจึงยังเป็นวิจารณญาณนของแพทย์แต่ละท่านในการรักษาผู้ป่วยเป็นราย ๆ ไป
เรียบเรียงโดย นพ. ชาคริต หริมพานิช
ข้อมูลจาก doi: 10.1056/NEJMoa2216218. PMID: 37819954; PMCID: PMC7615197.
